جزو اندک کشتیگیران خراسانی است که در انواع کشتی (چوخه، پهلوانی، آزاد و فرنگی) کشتی گرفته است. از آنجا که چوخهکار بوده و در فن لنگ استاد است، بعد از پایان قهرمانیهایاش در رشته کشتی، پا به عرصه رقابتهای جودو گذاشت که بازهم برای او قهرمانی به همراه داشت.
خودش میگوید در سالهای متمادی بهعنوان کشتیگیری شکستناپذیر در عرصه رقابتهای استانی شناخته میشد و 6سال متوالی مقام قهرمانی مسابقات کشتی آزاد قهرمانی استان خراسان بزرگ را از آن خود کرده است.
علیرضا رستمیتیتکانلو ساکن محله وکیلآباد و قهرمان سابق کشتی استان خراسان و ایران در سال1354 تا یک قدمی پوشیدن دوبنده تیم ملی هم پیش رفته، اما بهدلیل خطای داوری از راه یافتن به اردوی تیم ملی بازمانده است.
وی که اصالتی قوچانی دارد، در سال1358 بعد از کنارهگیری از میادینکشتی، بهعنوان مربی در دانشکده تربیتبدنی دانشگاه فردوسی مشغول بهکار شد.
خیلیها او را بهعنوان یک مربی صاحبسبک و پایه میشناسند. زیرا بیشتر کشتیگیران جوان خراسانی که در طول 2دهه قبل به تیم ملی راه یافتهاند و برای کشتی کشور افتخارآفرینیکردهاند، بهنوعی از مربیگری و آموزشهای او بهرهمند شدهاند.
علیرضا رستمیتیتکانلو درکنار حرفه مربیگری، پس از گرفتن مدرک داوری حرفهای (داخلی و بینالمللی)، قضاوت روی تشک کشتی را آغاز کرد و در میادین و مسابقات بسیار حساس داخلی و بینالمللی سوت زده است. این مرد خستگیناپذیر کشتی خراسان که بیش از نیمقرن با کشتی زندگی کرده است، همچنان در مقام استادی دانشگاه فردوسی باقی مانده و بهرغم اینکه 20سال از بازنشستگیاش میگذرد، دل کندن و بوسیدن تشک کشتی و خانهنشینی برایش سخت و دردآور است. از این رو هنوز هم به فعالیت خود در دانشگاه فردوسی ادامه میدهد و به تربیت استعدادهای ناب کشتی خراسان مشغول است.
در گفتوگو با این پیشکسوت ورزش خراسان، خاطرات 55سال حضور مستمر او را در دایره طلایی کشتی مرور خواهیم کرد.
علیرضا رستمیتیتکانلو که سال1328 در روستای تیتکانلوی شهرستان قوچان به دنیا آمده و از دوران کودکی و دبستان کشتی را آغاز کرده است، میگوید: خانواده ما به کشتی باچوخه که کشتی محلی و منسوب به کردهای خراسان است، علاقه زیادی داشتند. پدرم چوخهکار محلی بود و در مراسم عروسی، جشن نوروز و مراسم اینچنینی در روستا کشتی میگرفت و انصافا چوخهکار خوبی بود، اما کشتی او در سطح روستا و حومه بود و هرگز وارد دنیای حرفهای کشتی نشد.
با این حال، پدرم در علاقهمندی من به ورزش کشتی بیتأثیر نبود. وی ادامه میدهد: از دوران دبستان با کشتی چوخه آشنا شدم و کشتیگرفتن را آغاز کردم. در دوران دبیرستان نیز در مسابقات کشتی آموزشگاههای قوچان حضور پیدا کردم و برای چندین سال متوالی مقام اول این مسابقات را در وزن 58کیلوگرم به دست آوردم. بعد از قهرمانی در مسابقات آموزشگاههای قوچان، بهعنوان نماینده شهرم در مسابقات استانی که در شهرهای تربتجام، درگز، طبس، سبزوار، نیشابور و مشهد برگزار شد، شرکت کردم و به مدت 6سال متوالی رتبه اول مسابقات کشتی استان خراسان بزرگ را از آن خود کردم.
در همه سالهایی که بهعنوان کشتیگیر در مسابقات استانی شرکت کردم، تنها یک کشتیگیر من را مغلوب کرد و او هم علی معربی بود که بهنوعی گربه سیاه من در ورزش شده بود. همین یکیدوباری که غیر از مقام قهرمانی، رتبههای دوم و سوم مسابقات استانی را کسب کردم، مغلوب علی معربی شده بودم.
وی با بیان اینکه پهلوان قربانمحمد بهادری بهعنوان مربی نقش بسزایی در پیشرفت کشتیاش داشته است، بیان میگوید: بسیار خوششانس بودم که پهلوان قربانمحمد بهادری من را بهعنوان یکی از شاگردان خود پذیرفت. البته من هم جنم کشتی گرفتن را داشتم. درباره افتخارات قربانمحمد بهادری همین بس که زیباترین فن لنگ در کشتی، توسط این پهلوان قوچانی روی امامعلی حبیبی، قهرمان جهان و المپیک، اجرا شد.
زیبایی و تکنیک اجرای این فن توسط کشتیگیر خراسانی در حدی بود که عکس این فن لنگ سال ها نشان فدراسیون کشتی ایران بوده و حتی طرح آن هم روی مدالهای قهرمانی مسابقات جهانی حک شده است. کمتر کسی یارای مقاومت در برابر فن لنگ او را داشت و بهادری توانست با همین فن برابر مصطفی تاجیک، کشتیگیر مشهور ترک و نفر چهارم جهان، نیز به پیروزی برسد.
من تحت تعلیم و مربیگری این مربی و کشتیگیر بزرگ، الفبای ابتدایی کشتی، فنون مختلف چوخه و مرام پهلوانی و جوانمردی را آموختم و در مسابقات مختلف به کار بستم. البته در کنار آموزشهای قربانمحمد بهادری، با بزرگان کشتی همچون پهلوان احمد وفادار، پهلوان شورورزی و پهلوان گلمکانی، پهلوان صحرایی، پهلوان محجوب، پهلوان روحانی، پهلوان معرب و پهلوان بامشکی نیز آشنا بودم و در جریان مسابقات و تمرینات کشتی از اطلاعات و تجربیات آنها بهرههای بسیاری بردم.
علیرضا رستمیتیتکانلو با اشاره به اینکه جزو معدود کشتیگیران خراسانی است که بهصورت همزمان در رشته کشتی آزاد، کشتی فرنگی، کشتی پهلوانی و کشتی باچوخه شرکت داشته و البته مقام قهرمانی نیز کسب کرده است، میگوید: کشتیگیرهای قوچان اصولا چوخهکارهای ماهری هستند.
اصلا تاریخ کشتی باچوخه به کردهای حومه قوچان برمیگردد. از این رو پسربچههای قوچانی بهخصوص در گذشته با کشتی باچوخه بزرگ میشدند. من هم از این قاعده مستثنا نبودم. البته بهدلیل عشق و علاقهای که به رشتههای مختلف کشتی داشتم، در کنار کشتی آزاد و باچوخه، قوانین و فنون کشتی فرنگی را نیز آموختم و در این رشته هم دوبنده استان خراسان را در مسابقات کشوری بر تن کردم.
وی میگوید: بعد از کسب قهرمانی در کشتی استان، بهعنوان نماینده استان خراسان جواز حضور در مسابقات کشتی کشور را به دست آوردم و بین سالهای 1350تا1358، 6بار عنوان قهرمانی کشور را از آن خود کردم. همچنین در سال1358 در مسابقات کشتی پهلوانی کشور که در تهران برگزار شد نیز شرکت کردم و در آن رقابتها مقام سوم را به دست آوردم. سال1354 به خدمت سربازی اعزام شدم. از این جهت در سالهای 1354 و 1355 در رقابتهای ارتشهای ایران شرکت کردم و به رتبههای سوم و دوم را کسب کردم.
رستمی با بیان اینکه در سال1356 و بعد از کسب عنوان قهرمانی رقابتهای کشوری در قالب تیم خراسان، به اردوی تیم ملی دعوت شد، خاطرنشان میکند: بعد از سالها آرزوی پوشیدن دوبنده تیم ملی، این افتخار نصیب من شد که به اردوی تیم ملی دعوت شوم. آن روزها در هر وزنی دوسه نفر به اردو دعوت میشدند و بعد از برگزاری یک دوره بازیهای انتخابی، نفرات برگزیده تیم ملی مشخص میشدند.
در آن سال من در وزن 68کیلوگرم به تیم ملی دعوت شده بودم. به غیر از من قدرت پورکریمی هم به تیم ملی دعوت شده بود. در مسابقه انتخابی من با قدرت پورکریمی سرشاخ شدم، بسیار هم کشتی پایاپایی را برگزار کردیم، اما درنهایت تیم داوری و مربیان تیم ملی رأی به برتری حریفم دادند و این شد که من از پوشیدن پیراهن تیم ملی که عمری برای رسیدن به آن زحمت کشیده بودم، محروم شدم. بعد از این شکست دیگر فرصتی برای حضور در تیم ملی پیدا نکردم و عضویت در تیم ملی کشتی آرزویی بود که برای همیشه بر دلم ماند.
ساکن محله وکیلآباد درباره حضور در تورنمنتهای بینالمللی میگوید: باوجود اینکه هرگز دوبنده تیم ملی را بر تن نکردم، چندباری به همراه تیم خراسان بهعنوان نماینده ایران در رقابتهای بینالمللی شرکت کردم. 3دوره آن مربوط به حضور در مسابقات بینالمللی جشن جمهوری افغانستان بود که تیم کشتی استان خراسان به نمایندگی از کشور ایران در این رقابتها شرکت کرده بود.
در این تورنمنت کشتیگیرانی از کشورهای ژاپن، روسیه، کرهجنوبی، کرهشمالی، پاکستان و چند کشور مطرح دیگر شرکت داشتند. در 3دوره حضورم در این مسابقات رتبه اول، دوم و سوم را به دست آوردم. حضور در مسابقات بینالمللی کشتی جام فرایبورگ در کشور آلمان، موسوم به جام «زیگر» دیگر عرصه برونمرزی بود که در سال1356 تجربه کردم.
در این سال با کشتیگیران مطرحی از کشورهای ژاپن، آلمان غربی و شرقی، بلغارستان و رومانی کشتی گرفتم و در آخر رتبه چهارم رقابتهای وزن 68کیلوگرم را از آن خود کردم. البته تیم خراسان در جام زیگر با کسب رتبه دومی خدابخشی، رتبه سومی حسن راستگو، رتبه سومی حسین عبداللهی و رتبه چهارمی خودم، به رتبه سوم تیمی مسابقات دست پیدا کرد.
علیرضا رستمیتیتکانلو با اشاره به اینکه در تیم کشتی خراسان با 3کشتیگیر قوچانی همتیمی بوده است، میگوید: یکی از افتخارات من بهعنوان کشتیگیر قوچانیالاصل، این است که 12سال در تیم خراسان کشتی گرفتم و در بیشتر این سالها با 3تن از کشتیگیران نامی خراسان که از قضا آنها هم قوچانی بودند، همتیمی بودم.
غدیر نخودچی در وزن 52کیلوگرم (عضو تیم ملی)، خدابخش عفتدار در وزن 74کیلوگرم، حسین مهرافروزیان در وزن 82کیلوگرم و من در وزن 62 و 76کیلوگرم همگی از بچههای قوچان بودیم. ما برای مدت 7سال در کنار هم برای تیم کشتی خراسان مبارزه میکردیم و با حریفان سرشاخ میشدیم.
وی به یکی از خاطرات خود با غذیر نخودچی اشاره میکند و میگوید: در مسابقات بینالمللی افغانستان من در حال کشتی گرفتن با حریف بودم، غدیر هم در تشک کناری با حریف پنجه در پنجه انداخته بود. من تمام هوش و حواسم به غدیر بود و بلافاصله بعد از پایان کشتی، درحالیکه از حریف شکست خورده بودم، خود را به کنار تشک کشتی غدیر رساندم و با صدای بلند گفتم: «غدیر کمرش را بگیر و بلندش کن». غدیر هم بلافاصله با یک حرکت سریع کمر حریفش را گرفت، او را به هوا برد و به زمین کوبید. سالن با این حرکت غدیر منفجر شد و حریفش را هم شکست داد. من بهقدری از خوشحالی دوست و همتیمیام خوشحال شده بودم که اصلا شکست خودم یادم رفت. آن موقع همتیمیها مرام پهلوانی داشتند و برای رفیقشان از جان مایه میگذاشتند.
پهلوان قدیمی محله وکیلآباد در ادامه میگوید: در پایان ورزش حرفهای (سال1358) ازدواج کردم و به همسرم قول دادم که دیگر کشتی نگیرم. از قضا در همان سال قرار بود مسابقات کشتی باچوخه قهرمانی استان در شهرستان قوچان برگزار شود. خیلی از دوستان نزد من آمدند و خواستند که بهعنوان نماینده قوچان در آن بازیها شرکت کنم.
سرانجام بهدلیل اینکه روی همشهریهای خود را به زمین نیندازم و همچنین بهسبب عرق خاصی که به شهرم داشتم، در آن مسابقات کشتی باچوخه استان شرکت کردم. بهخوبی یادم هست که در آن مسابقات، با خاک کردن همه حریفان، مقام اول را کسب کردم و یک گوساله بهعنوان پاداش نفر اول، جایزه گرفتم. شاید باورتان نشود که این بزرگترین جایزهای بود که من در دوران ورزش حرفهای به دست آوردم، بقیهاش فقط عشق و علاقه بود و استعداد.
علیرضا رستمی یادآور میشود: از سال1358 که کشتی حرفهای را بهصورت رسمی کنار گذاشتم، با دعوت رئیس دانشکده تربیتبدنی دانشگاه فردوسی مشهد کار خود را بهعنوان مربی کشتی در این دانشکده شروع کردم و این همکاری تا امروز ادامه دارد.
وی با بیان اینکه 41سال است که در کسوت مربیگری، جوانان علاقهمند به کشتی را هدایت میکند، توضیح میدهد: در طول این مدت سعی و تلاش من بر این بوده است که تمام تجربیات و اندوختههای خود را در اختیار جوانان علاقهمند رشته کشتی قرار دهم. خوشبختانه در طول این 40سال تنها به برنامهها و تمرینات کلاسهای ورزشی اکتفا نکردم و با اجرای برنامههای استعدادیابی، دانشجویان بااستعداد در زمینه کشتی را شناسایی کردهام. در طول این 40سال بیشتر قهرمانان کشتی که علاوه بر ورزش در سنگر علم و دانش هم کوشا بودهاند، بهنوعی شاگرد من بودهاند.
استاد تربیتبدنی در دانشگاه فردوسی میافزاید: احمد اعظمی قهرمان سوم نوجوانان جهان، مصطفی و مرتضی علیزاده نایبقهرمانان نوجوانان جهان، امیر توکلیان نایبقهرمان جهان، عبدالرضا کارگر قهرمان آسیا و قهرمان دانشجویان جهان، امیر رشیدیان برادرزاده پهلوان شورورزی، علی خالقزاده قهرمان جام تختی و هومن شیدا قهرمان سوم دانشجویان جهان ازجمله استعدادهایی بودند که جزو شاگردان من محسوب میشوند و برای کشتی ایران افتخارآفرینی کردهاند.
علیرضا رستمیتیتکانلو با اشاره به اینکه در کنار مربیگری دورههای داوری کشتی را نیز پشت سر گذاشته است و اکنون بهعنوان داور بازنشسته بینالمللی کشتی محسوب میشود، بیان میکند: همزمان با مربیگری، در دورههای پیشرفته داوری کشتی شرکت کردم. ابتدا دوره مقدماتی داوری کشتی را پشت سر گذاشتم و بعدها مدارک داوری درجه2 و درجه3 داخلی را دریافت کردم.
از آن به بعد بهعنوان داور و مسئول فنی تیم کشتی استان خراسان در بیشتر مسابقات کشتی استان و کشور حضور داشتهام و سابقه داوری من نیز از همان سالها آغاز شد. همیشه سعی و تلاشم بر این بوده است که هنگام داوری مسابقات دچار خطا و اشتباهی نشوم که خدای نکرده حق کسی ضایع شود.
به همین دلیل قوانین و مقررات کشتی را همواره مطالعه و فیلمهای مختلف داوریهای کشتی را تماشا کردهام. با وجود این، هیچ داوری نمیتواند ادعا کند که در داوریهایش دچار هیچ اشتباهی نشده است. من نیز چنین ادعایی ندارم، اما بهترین داور کشتی یا در هر ورزش دیگر، داوری است که زمانی که متوجه اشتباه خود شد، قبول کند و بر عمل نادرست خود پافشاری نکند.
وی یادآور میشود: بر اساس قوانین فدراسیون جهانی کشتی، چندسال بعد از گرفتن مدرک داوری درجه یک و ممتاز کشور، شخص میتواند برای دریافت مدرک داوری بینالمللی اقدام کند. از این رو در سال 1990میلادی برای گرفتن مدرک مربیگری و داوری بینالمللی راهی کشور یونان شدم و بعد از گذراندن یک دوره مباحثه و کلاسهای پیشرفته و گذراندن آزمونهای عملی و تئوری، موفق به دریافت مدرک داوری دوره سطح یک (لایسنس درجه3) شدم.
بعد از گذشت یکسال، این بار برای دریافت مدرک داوری کشتی دوره سطح2 اقدام کردم. این دوره کلاسهای داوری در تهران و با حضور نماینده فیلا برگزار شد. بعد از گذراندن کلاسهای عملی متعدد، موفق به دریافت مدرک مربیگری دوره سطح2 (لایسنس درجه2) شدم.
داور بینالمللی کشتی ساکن در محله وکیلآباد اضافه میکند: بعدها قصد داشتم برای دریافت مدرک ممتاز داوری بینالمللی (لایسنس درجه یک) اقدام کنم، اما سنم از 60سال گذشت و بازنشسته شدم. بر اساس قوانین، داورهای مسابقات کشتی تنها تا مرز شصتسالگی میتوانند در بازیهای آسیایی، جهانی و المپیک قضاوت کنند.
رستمی به سابقه قضاوت در میادین بینالمللی اشاره میکند و میگوید: برای اولینبار در سال1375 و در مسابقات بینالمللی کشتی جام جهانپهلوان تختی در یک رقابت بینالمللی حضور پیدا کردم. قضاوت در کنار معروفترین داوران کشتی دنیا بسیار سخت بود، اما به بهترین شکل از پس آن برآمدم.
داوری در مسابقات جهانی را برای اولینبار در کشور ترکیه و در جریان مسابقات قهرمانی دانشجویان جهان تجربه کردم و سومینبار نیز در کشور ژاپن حضور یافتم و بازهم مسابقات دانشجویان جهان را قضاوت کردم. رقابتهای کشتی جامجهانی جوانان در ارمنستان آخرین آوردگاه داوری من در رقابتهای بینالمللی بود و بعد از آن به سبب گذر از سن شصتسالگی برای همیشه از داوری در عرصههای بینالمللی محروم شدم.
کشتیگیر قدیمی مشهدی به دیگر منصبهای خود در رشته کشتی اشاره میکند و میگوید: از سال1365 بهمدت 10سال دبیر هیئت کشتی خراسان بودم و به همراه سرهنگ عظیمی، مسئول هیئت کشتی استان، فعالیتهایی را در راستای احیای کشتی خراسان و تربیت نسل پهلوان و قهرمان کشتیگیر انجام دادیم. ما توانستیم از طریق جذب سرمایه و امکانات بیشتر از اداره تربیتبدنی سابق و با برگزاری کلاسهای استعدادیابی در بین شهرستانهای مختلف استان خراسان، استعدادهای کشتی بسیاری را در سنین 7تا10 سال شناسایی کنیم.
علیرضا رستمیتیتکانلو بیان میکند: این کودکان با برنامههای استعدادیابی، تمرینی و حمایتی ما در سالهای آینده کشتیگیران قابلی شدند و حتی برخی از آنها موفق به پوشیدن دوبنده تیم خراسان و تیم ملی ایران شدند. ما همزمان با حمایت از کشتیگیران جوان استان، در ارتباط با سازمان تربیتبدنی و هیئت ملی کشتی، از امتیازات و سهمیه بچهها برای حضور در مسابقات بینالمللی و تیم ملی دفاع کردیم و با برشمردن تواناییهای بچههای کشتی خراسان بزرگ، زمینه حضور آنان را در عرصه تیم ملی کشتی و عرصههای بینالمللی فراهم کردیم.
نمونه موفق اینکشتیگیران خراسانی، امیرضا و رسول خادم، مجید خدایی و احمدرضا کارگر هستند که در دورههای استعدایابی ما شرکت کردند و در سالهای بعدی مایه مباهات و فخر یک ملت را فراهم کردند.
وی میافزاید: من دبیر هیئت کشتی چوخه خراسان نیز هستم و در این سمت خدمت میکنم. کشتی چوخه بهعنوان کشتی محلی خراسان در بین خراسانیها بهویژه قوم کرد، طرفداران زیادی دارد و بهعنوان بخشی از هویت معنوی خراسان ثبت و ضبط شده است. بسیاری از پهلوانان بزرگ خراسان همانند پهلوان احمد وفادار، غلامرضا قشنگ و احمد گلمکانی ورود به عرصه کشتی را از همین گودهای محلی کشتی چوخه شروع کردهاند و از همین گودهای کشتی چوخه به عرصههای کشتی ملی و بینالمللی راه یافتهاند.
ما در هیئت کشتی چوخه خراسان حفظ و تداوم این کشتی بهعنوان میراث معنوی و ورزشی استان را در سرلوحه کار خود قرار دادهایم و با حمایت معنوی و مادی از گودهای چوخه خراسان ازجمله گود چوخه زینلخان در اسفراین و گود چوخه نیشابور، سبزوار و مشهد از این ورزش پرطرفدار و قهرمانپرور حمایت کردهایم، تا جایی که کشتی باچوخه در عرصه ملی و دیگر استانهای کشور ازجمله تهران، البرز، سمنان، مازندران و گلستان طرفداران پروپاقرصی پیدا کرده است و حتی پهلوانانی از این استانها در مسابقات کشتی چوخه استان خراسان شرکت کردهاند.
علیرضا رستمی در پایان با گله از حمایت اندک و ناچیز از ورزش کشتی بهعنوان ورزش ملی و اول کشورمان، تصریح میکند: افتخارم بهعنوان کشتیگیر، داور و مربی این بوده است که در تمام این 55سالی که در عرصه کشتی فعال بودهام، بهدنبال حمایت و سربلندی ورزش کشتی بهعنوان ورزش اول ملی ایران بوده و هستم و اگر موفقیت و توفیقی در این عرصه داشتهام، بهدلیل حمایتهای مردم و دوستداران ورزش کشتی بوده است.
ورزش کشتی در خون ما ایرانیهاست و اگر از این ورزش حمایت شود، کشتیگیران ما سکوهای قهرمانی جهان را فتح کرده و خواهندکرد، اما با وجود همه این امتیازات، حمایت لازم و کافی از کشتیگیران وجود ندارد. مسئولان ورزشی ما حمایتهای چندمیلیارد تومانی از فوتبالیستها دارند و با بهترین امکانات ورزشی، پزشکی و تغذیه ای از آنان حمایت میکنند، به فوتبالیستها هدایای میلیاردی میدهند، اما حمایت از دیگر ورزشکاران ازجمله کشتیگیران حداقلی است و بیشترین جایزه برای یک کشتیگیر با قهرمانی بینالمللی کمتر از 200میلیون تومان است، درحالیکه با حمایت از ورزش کشتی، میتوان بیشترین مدالها در عرصه بینالمللی و المپیک را نصیب کشتی کشورمان کرد.
خوشبختانه 2سال پیش که دکتر سیدمسعود ریاضی که در دوران جوانی در میادین کشتی نیز حضور داشته است و با اوضاع و احوال کشتی استان آشنایی کافی دارد، به ریاست هیئت کشتی خراسان انتخاب شده، وضعیت کشتی تا حدودی بهتر شده است. با حمایتهای دکتر ریاضی و همراهی مسئولان شهرداری مشهد و شورای شهر، کشتی استان متحول شده است، اما هنوز تا رسیدن به مرحله مطلوب فاصله زیادی داریم.